Mediasiya nikahın ləğvi və əmlak bölgüsü ilə bağlı münasibətlər sahəsində mübahisələrin ən təsirli məhkəmədənkənar həlli üsuludur. Mediasiya kimi alternativ həll proseduru barışıq sazişinin əldə edilməsi baxımından ən təsirli üsullardan biridir. “Mediasiya haqqında” Azərbaycan Respublikası Qanununa əsasən ailə, əmək mübahisələrində ilkin məcburi mediasiya proseduru nəzərdə tutulub. Yəni, bu mübahisələr üzrə tərəflər məhkəməyə müraciət etməzdən əvvəl mütləq ilkin mediasiya prosedurundan keçməlidirlər. Münaqişənin həlli üçün danışıqların neytral mediator tərəfindən aparılması tərəflərə hansı üstünlükləri qazandırır?

Bu barədə AZƏRTAC-ın suallarını Quba 1 saylı Mediasiya Təşkilatının direktoru Hümmət Əliyev cavablandırıb.

- Məhkəməsiz boşanma və əmlak bölgüsü zamanı mediasiya hansı imkanlar yaradır?

-Məhkəməsiz boşanma və əmlak bölgüsü zamanı mediasiya prosesi tərəflərə mübahisələri sülh yolu ilə həll etmək üçün mühüm imkanlar yaradır. Bu cür mübahisələrdə mediasiya məhkəmə prosesinə nisbətən daha tez, az xərcli və psixoloji cəhətdən daha az gərgin bir yol təqdim edir. Mediasiyanın bu sahədəki əsas imkanlarını nəzərdən keçirək -

Razılaşma yolu ilə boşanma: Mediasiya, tərəflərə boşanmanın detalları üzərində, yəni uşaq hüquqları, aliment və digər məsuliyyətlər kimi məsələlərdə razılaşma əldə etmək üçün müzakirə şəraiti yaradır. Hər iki tərəf razı qaldıqda, razılaşma məhkəməyə təqdim edilərək təsdiqlənə bilər. Bu, məhkəmə prosesinin uzun və emosional cəhətdən yorucu olmamasına kömək edir. Əmlak bölgüsündə razılaşma: Əmlak bölgüsü adətən boşanma mübahisələrinin ən mürəkkəb tərəflərindən biridir. Mediasiya vasitəsilə tərəflər əmlakın bölgüsünü qarşılıqlı razılaşma əsasında həll edə bilərlər. Bu, məhkəmədə qarşıdurmalı bölgü prosesinə nisbətən daha ədalətli və praktik bir həll yarada bilər. Mediasiya vasitəsilə əldə edilən bölgü razılaşması, tərəflərin həm mülkiyyət, həm də maliyyə məsələlərində qarşılıqlı olaraq razılığa gəlməsinə imkan verir. Uşaqlarla əlaqəli müqavilələrin tənzimlənməsi: Əgər tərəflərin uşaqları varsa, mediasiya uşaqların maraqlarını prioritet olaraq qəbul edən bir platforma təklif edir. Valideynlər arasında uşaqla görüş qaydaları, təhsil və tərbiyə məsələləri kimi mövzularda ortaq qərarların qəbul edilməsi üçün şərait yaradır. Vaxt və maliyyə baxımından qənaət: Məhkəmə prosesi zaman və maliyyə baxımından olduqca tələbkardır. Mediasiya bu prosesi daha qısa müddət ərzində və daha az maliyyə xərci ilə həyata keçirməyə imkan verir. Gələcək münasibətlər üçün əsas: Mediasiya tərəflər arasında hörmət və qarşılıqlı anlaşmaya əsaslanan bir ortam yaradır. Xüsusilə, uşaqları olan cütlüklər üçün gələcəkdə dostluq münasibətlərinin qorunmasına kömək edə bilər. Quba 1 Saylı Mediasiya Təşkilatı olaraq, bu prosesdə sizə hüquqi dəstək və yol göstərməklə yanaşı, anlaşmanın hər iki tərəf üçün uyğun olmasını təmin edirik. Mediasiya yolunu seçərək həm özünüz, həm də ətrafınızdakılar üçün daha sülhsevər bir ayrılma prosesi təmin edə bilərsiniz.

- Boşanma zamanı mediasiya prosesi necə tənzimlənir?

-Boşanma zamanı mediasiya prosesi Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyinə və beynəlxalq mediasiya təcrübələrinə uyğun olaraq xüsusi mərhələlərlə tənzimlənir. Bu proses tərəflərin münasibətlərini dostcasına həll etməsi üçün vasitəçilik xidmətini təmin edir və daha çox razılaşma yolu ilə nəticələnməyə çalışır. Aşağıda mediasiya prosesinin əsas mərhələləri təsvir olunub - Mediasiya müraciəti: Tərəflərdən biri və ya hər ikisi mediasiya mərkəzinə müraciət edir. Quba 1 mediasiya təşkilatı kimi rəsmi mediasiya mərkəzləri, bu müraciəti qəbul edərək, mediasiya prosesini başlatmaq üçün tərəflərlə ilkin əlaqə saxlayır. İlkin görüş və tərəflərin istək və tələblərinin araşdırılması: Mediasiya sessiyası başlamadan əvvəl, mediator hər iki tərəflə ayrı-ayrılıqda görüşür. Bu görüşlərdə tərəflərin boşanma səbəbləri, əmlak bölgüsü, uşaq hüquqları, aliment və digər məsələlərdə mövqeləri dinlənilir. Bu mərhələ mediatorun prosesi obyektiv və balanslı bir şəkildə idarə etməsi üçün vacibdir. Əsas mediasiya sessiyası: İlkin görüşlərdən sonra əsas mediasiya sessiyası başlayır. Bu sessiyada hər iki tərəf mediatorun iştirakı ilə bir araya gəlir və müzakirələr başlanır. Mediasiyanın əsas məqsədi, tərəflərin öz istək və maraqlarını dilə gətirməsinə, qarşılıqlı anlaşma mühitində müzakirələr aparmasına şərait yaratmaqdır. Əmlak bölgüsü, uşaq hüquqları və valideynlər arasında məsuliyyət bölgüsü, aliment məbləği və digər maliyyə məsələləri, gələcəkdə tərəflərin öhdəlikləri və hüquqları mediasiya sessiyası zamanı müzakirə edilə biləcək məsələlərdir. Razılaşma mərhələsi: Mediasiya sessiyaları nəticəsində tərəflər ortaq bir razılığa gəlirsə, bu razılaşma yazılı şəkildə tərtib olunur. Razılaşma sənədi məhkəməyə təqdim edilərək təsdiqlənə bilər, bu da ona hüquqi qüvvə verir. Razılaşma sənədi, tərəflərin hər ikisinin maraqlarına uyğun, könüllü şəkildə qəbul edilmiş bir qərarı əks etdirir. Bu sənəd əmlak bölgüsü, uşaqla görüş qaydaları və aliment məsələlərini əhatə edə bilər. Mediasiyanın bitməsi və təsdiqi: Əgər razılaşma əldə olunubsa, bu razılaşma sənədi mediator tərəfindən təsdiqlənərək tərəflərə təqdim olunur. Mediasiya prosesində razılıq əldə edilmədikdə isə tərəflər məhkəməyə müraciət etmək hüququna malikdirlər. Mediasiyanın hüquqi qüvvəsi və əsas prinsipləri: Azərbaycanda mediasiya haqqında qanunvericilikdə mediasiyanın məqsədi sülh yolu ilə razılaşmaya gəlmək kimi müəyyən edilib. Tərəflər üçün qarşılıqlı hörmət, bərabərlik və obyektivlik mediasiyanın əsas prinsipləri arasındadır. Razılaşma sənədi məhkəmə tərəfindən təsdiqləndikdən sonra hüquqi qüvvəyə minir və tərəflər bu sənədə əsasən öhdəliklərini yerinə yetirirlər. Mediasiya prosesində iştirak etmək üçün Quba 1 saylı Mediasiya Təşkilatı olaraq, sizə hər bir addımda dəstək göstərərək, çətin vəziyyətlərin qarşılıqlı razılıqla həll edilməsinə çalışır.

- Mediasiyada bağlanmış barışıq sazişinin notariusda təsdiqinə ehtiyac varmı?

- Bəli, mediasiyada əldə edilən barışıq sazişi notariusda təsdiq oluna bilər, lakin bu, zəruri deyil. Əgər tərəflər əldə etdikləri razılığın məhkəmə təsdiqi və ya daha güclü hüquqi qüvvəyə malik olmasını istəyirlərsə, notarial təsdiq və ya məhkəmə yolu ilə təsdiqləmə mümkündür. Tərəflərin razılığı ilə bağlanmış barışıq sazişi özündə könüllü və məcburiyyət olmadan əldə edilmiş qarşılıqlı razılığı əks etdirir. Notariusda təsdiq olunan barışıq sazişi aşağıdakı üstünlükləri təmin edir - Hüquqi qüvvənin artırılması: Notariusun təsdiq etdiyi saziş icra sənədi kimi qəbul olunur və zərurət yaranarsa, məhkəmədə icra edilə bilər. İcra mümkünlüyü: Notarial təsdiqli saziş, tərəflərin şərtlərinə uyğun olaraq məcburi icra tələb edə bilər, yəni tərəflərdən biri öhdəliklərini yerinə yetirməsə, icra tədbirləri görülə bilər. Sənədin qorunması və etibarlılığı: Notarial təsdiq sənədi rəsmi qeydiyyata alınır və sənədin məhv olması və ya itirilməsi ehtimalı azalır. Məhkəmədə təsdiqləmə alternativi: Notarial təsdiqdən əlavə, tərəflər barışıq sazişini məhkəməyə təqdim edərək, məhkəmə tərəfindən təsdiqlənməsini tələb edə bilərlər. Bu halda, saziş məhkəmə qərarı kimi hüquqi qüvvəyə malik olur və məhkəmə icra sənədi kimi qəbul edilə bilər. Məhkəmə təsdiqi, tərəflərin məhkəmə qərarı səviyyəsində bağlanmış öhdəliklərə əməl etmələrini təmin edir.

- ⁠Boşanma müddətində mediasiya işlərinə nə qədər vaxt verilir?

- Boşanma müddətində mediasiya prosesi üçün qanunvericilikdə müəyyən olunmuş xüsusi bir vaxt məhdudiyyəti yoxdur. Lakin mediasiya müddətinin uzunluğu bir neçə amildən asılı olaraq dəyişə bilər - Tərəflərin razılığı: Əgər tərəflər anlaşmağa meyillidirsə və razılaşmaya tez nail olurlarsa, mediasiya prosesi adətən daha qısa çəkir – bu, bir neçə həftə və ya hətta bir neçə gün də ola bilər. Məsələnin mürəkkəbliyi: Əmlak bölgüsü, aliment məsələləri və uşaqlarla bağlı hüquqlar kimi çətin və geniş müzakirələr tələb edən mövzularda proses uzana bilər. Belə hallarda mediasiya prosesi daha çox sessiya tələb edir və bir neçə həftədən bir neçə aya qədər davam edə bilər. Tərəflərin mövcudluğu və çevikliyi: Mediasiyada iştirak edən tərəflərin vaxtları və hazır olma vəziyyəti də prosesin müddətini təsir edir. Hər iki tərəfin görüşlərə müntəzəm şəkildə qatılması və razılaşmaya səy göstərməsi prosesin tez yekunlaşmasına kömək edir. Mediatorun təklif etdiyi qrafik: Mediator, prosesin daha effektiv keçməsi üçün görüşlərin intensivliyini və ardıcıllığını tənzimləyir. Əksər hallarda mediator, mediasiya prosesini 2-3 ay ərzində yekunlaşdırmağa çalışır, lakin tərəflər əlavə vaxt istəyərsə, bu müddət uzadıla bilər.

Mediasiya müddəti ərzində tərəflər arasında hər hansı bir razılıq əldə edilmədiyi təqdirdə, tərəflər məhkəməyə müraciət etmək hüququnu saxlayır. Mediasiya prosesi, vaxt baxımından daha çevik və tərəflərin ehtiyaclarına uyğun tənzimlənə bilər. Quba 1 saylı Mediasiya Təşkilatı olaraq, bu müddətin hər iki tərəf üçün uyğun və effektli olmasını təmin etməyə çalışırıq.

- Mediasiya boşanmalara necə təsir edib?

- Mediasiya boşanma prosesinə bir sıra müsbət təsirlər göstərir və ənənəvi məhkəmə yoluna nisbətən daha az stresli, münasibətli və səmərəli bir həll yolu təqdim edir. Mediasiyanın boşanmalara təsiri bir neçə əsas istiqamətdə özünü göstərir - Sülh yolu ilə boşanma və stresin azalması: Mediasiya, boşanma zamanı tərəflərin qarşılıqlı anlaşma yolu ilə ayrılmasına imkan yaradır. Bu, emosional gərginliyi azaltmağa kömək edir və boşanmanın daha sakit və sülhsevər bir mühitdə baş verməsinə şərait yaradır. Xüsusilə uşaqları olan ailələr üçün bu yanaşma gələcəkdə dostluq münasibətlərinin saxlanmasına imkan verir, çünki mediasiya prosesi qarşıdurma deyil, razılaşma və anlaşma üzərində qurulur. Uşaqlar üçün daha sağlam mühit yaradılması: Boşanma prosesində uşaqlar tez-tez ən çox təsirlənən tərəf olur. Mediasiya isə valideynlərin uşaqlarla bağlı hüquq və vəzifələrini razılaşdırmasına və uşaqların mənafeyini qorumağa kömək edir. Bu yolla uşaqların həyatı minimum dəyişikliklərlə davam edə bilir və onların psixoloji sağlamlığı qorunur. Daha qısa və maliyyə baxımından Səmərəli Proses: Ənənəvi məhkəmə prosesi boşanmalarda həm vaxt, həm də maliyyə xərci baxımından uzun və ağır bir proses ola bilər. Mediasiya isə daha sürətli və sərfəli bir həll yolu təqdim edir, çünki tərəflər arasındakı mübahisələr daha tez həll olunur və yüksək məhkəmə xərclərindən qaçmaq mümkündür. Əmlak və maliyyə məsələlərinin razılaşma yolu ilə həlli: Əmlak bölgüsü, aliment və digər maliyyə məsələləri çox vaxt uzun və çətin müzakirələrə səbəb ola bilər. Mediasiya bu məsələləri qarşılıqlı razılıq əsasında həll etməyə şərait yaradır. Tərəflər öz istəklərini və ehtiyaclarını mediator vasitəsilə bildirir və məhkəmə qərarları olmadan uyğun bir həll yolu tapılır. Hüquqi məhfuziyyət və razılaşmanın gücləndirilməsi: Mediasiya prosesində bağlanmış razılaşmalar hüquqi qüvvəyə malikdir və tərəflərin öhdəliklərə riayət etməsini təmin edir. Mediasiya nəticəsində əldə olunan barışıq sazişi məhkəmə və ya notarial təsdiq ilə hüquqi status qazandıqda, tərəflər arasında qarşılıqlı məsuliyyət daha da güclənir. Mediasiya bu gün həm Azərbaycan, həm də dünya miqyasında daha çox ailələr tərəfindən seçilən bir həll üsuluna çevrilib. Quba 1 saylı Mediasiya Təşkilatı olaraq, boşanma prosesində tərəflərə sülhsevər, müsbət və qarşılıqlı razılığa əsaslanan bir yanaşma təqdim edərək onların həyatlarında yeni bir mərhələyə keçmələrinə kömək edirik.

- Hansı hallarda məhkəmədə barışıq üçün ər və arvada 3 ay vaxt verilir?

- Azərbaycan qanunvericiliyinə əsasən, məhkəmə boşanma prosesində barışıq ehtimalını dəyərləndirərək müəyyən hallarda tərəflərə münasibətləri yenidən nəzərdən keçirmələri üçün 3 aya qədər müddət verə bilər. Bu müddət ərzində tərəflər arasındakı problemləri həll etməyə və evliliyi bərpa etməyə çalışa bilərlər. Məhkəmənin bu cür müddət təyin etməsi aşağıdakı hallarda mümkündür - Tərəflər arasında yenidən barışıq ehtimalının olması: Məhkəmə, tərəflər arasındakı mübahisənin çox ciddi olmadığı və yenidən bir araya gəlmə ehtimalının mövcud olduğu qənaətinə gəldikdə, onlara 3 aya qədər barışıq müddəti təyin edə bilər. Məsələn, ailə həyatında qarşıya çıxan müvəqqəti problemlər və ya anlaşmazlıqlar bu kateqoriyaya aid ola bilər. Mübahisənin həlli üçün digər alternativlərin olması: Əgər mübahisə məişət zorakılığı və ya ciddi hüquq pozuntuları ilə bağlı deyilsə və tərəflər arasında yalnız anlaşmazlıqlar və ünsiyyət problemi varsa, məhkəmə bu məsələlərin mediasiya və ya psixoloji dəstək vasitəsilə həll edilə biləcəyini düşünə bilər. Tərəflərin barışığa meyilli olması və istək bildirməsi: Əgər tərəflərdən hər ikisi və ya biri münasibətlərə ikinci bir şans vermək istəyirsə və məhkəmədən barışıq müddəti istənilirsə, məhkəmə bu müddəti nəzərə alaraq 3 aya qədər vaxt verə bilər. Bu, xüsusilə ailənin qorunmasına və uşaqların maraqlarının müdafiəsinə yönəlik addım kimi qəbul edilir. Uşaq maraq və məsuliyyətlərinin yüksək olması: Tərəflərin birgə uşaqları varsa və məhkəmə, onların gələcək rifahı və sağlam münasibətlərin qorunmasının vacib olduğu qənaətinə gəlirsə, tərəfləri ailəni bərpa etməyə həvəsləndirmək məqsədilə onlara düşünmək üçün vaxt verə bilər. Bu halda məhkəmə, uşaqların maraqlarını əsas götürərək qərar qəbul edə bilər. Bu müddət ərzində tərəflər ya öz aralarında problemi həll edib barışa bilər, ya da əgər razılaşma əldə edilməzsə, məhkəmə boşanma prosesini davam etdirər.

- Boşanmaq istəyən ər-arvad uşaq və alimentlə bağlı mübahisə olmadıqda mediasiyaya müraciət etməlidir?

- Boşanmaq istəyən ər-arvad arasında uşaq və alimentlə bağlı mübahisə olmadıqda, mediasiyaya müraciət etmək zəruri olmaya bilər, amma bu, bir çox hallarda tövsiyə edilir. Mediasiya, tərəflərə bir araya gəlib öz münasibətlərini müzakirə etməyə və razılığa gəlməyə imkan verir. Aşağıda mediasiyaya müraciət etmənin üstünlükləri qeyd olunur - Sülhsevər ayrılma: Mediasiya, boşanma prosesinin sülh yolu ilə, gərginlik və qarşıdurma olmadan həyata keçirilməsinə kömək edir. Hətta mübahisə olmayan hallarda belə, tərəflər arasında birgə anlaşmanın qorunması üçün bu üsul faydalıdır. Gələcək münasibətlərin qorunması: Boşanma sonrası tərəflərin gələcəkdəki münasibətləri, xüsusən uşaqları olan cütlüklər üçün əhəmiyyətlidir. Mediasiya, tərəflərin münasibətləri daha sağlam şəkildə sonlandırmasına və gələcəkdə dostcasına ünsiyyət qurmasına imkan yaradır. Razılaşmaların təsdiqi: Mediasiya, tərəflərin razılığa gəldiyi hallar üçün müvafiq sazişin hazırlanmasını və onun hüquqi qüvvəyə malik olmasını təmin edə bilər. Bu, tərəflərin gələcəkdəki öhdəliklərini daha aydın şəkildə müəyyən etməyə kömək edir. Maliyyə və vaxt baxımından qənaət: Mediasiya, mübahisə olmayan hallar üçün də daha qısa və maliyyə baxımından sərfəli bir proses təqdim edir. Tərəflər arasında mübahisə olmadığında, məsələlərin daha tez həll olunması mümkündür. Hüquqi dəstək: Mediasiya, hüquqi baxımdan da faydalıdır, çünki mübahisəsiz boşanma zamanı tərəflərin hüquqi biliklərini artırmağa və gələcək öhdəlikləri daha yaxşı başa düşməyə kömək edir.

Beləliklə, uşaq və alimentlə bağlı mübahisə olmadıqda mediasiyaya müraciət etmək məcburi deyil, amma bunun üstünlükləri olduğu üçün, boşanma prosesi zamanı müsbət bir addım kimi qiymətləndirilə bilər.

- Aliment ödənişləri və yaxud alimentin artırılması ilə bağlı müraciətlər necə tənzimlənir?

- Aliment ödənişləri və ya alimentin artırılması ilə bağlı müraciətlər, Azərbaycan qanunvericiliyinə əsasən müəyyən qaydada tənzimlənir. Aliment, uşaqların, həmçinin boşanma zamanı bir tərəfin digərinə ödəniş etməsini tələb edən bir maliyyə məsuliyyətidir. Aşağıda aliment ödənişləri və artırılması ilə bağlı müraciətlərin tənzimlənməsi və həll yolları haqqında məlumat verilib: Alimentin müəyyənləşdirilməsi: Alimentin məbləği, uşağın ehtiyaclarına, valideynlərin maddi vəziyyətinə və digər amillərə əsaslanaraq məhkəmə tərəfindən müəyyən edilir. Məhkəmə, aliment ödənişini tənzimləyərkən valideynlərin gəlirlərini, uşağın yaşını, sağlamlıq vəziyyətini və yaşayış xərclərini nəzərə alır. Alimentin artırılması üçün müraciət: Əgər aliment alan tərəf, uşağın ehtiyaclarının artdığını düşünürsə, alimentin artırılması üçün məhkəməyə müraciət edə bilər. Bu müraciət, aşağıdakı hallarda edilə bilər:

1. Uşağın sağlamlıq problemləri və ya xüsusi ehtiyaclarının olması.

2. Valideynin maddi vəziyyətinin dəyişməsi (yüksəlməsi).

3. Uşağın yaşına uyğun olaraq artan xərclər (təhsil, sağlamlıq və digər xərclər)

Məhkəməyə müraciət proseduru: Alimentin artırılması üçün müraciət, müvafiq məhkəməyə (hüquqi ünvanın yerinə görə) yazılı formada təqdim edilməlidir. Müraciətdə, artırılma tələbini əsaslandıran arqumentlər və sübutlar (uğur göstəriciləri, sağlamlıq sənədləri, məktəb xərcləri və s.) təqdim olunmalıdır. Məhkəmə prosesi: Məhkəmə, alimentin artırılması ilə bağlı müraciəti qəbul etdikdən sonra, tərəfləri dinləyir və məsələnin həlli üçün müvafiq qərar verir. Məhkəmədə iclas zamanı hər iki tərəfin mövqeləri və sübutları dinlənilir. Alimentin icrası: Məhkəmənin qərarı ilə alimentin artırılması barədə qərar qəbul edildikdə, bu qərar hüquqi qüvvəyə minir və aliment ödəyicisi (valideyn) tərəfindən yeni şərtlərə uyğun olaraq ödənilməlidir. Aliment ödənişlərinin icrası üçün müvafiq icra orqanlarına müraciət etmək mümkündür. Alimentin azaldılması: Əgər aliment ödəyicisi, öz maddi vəziyyətinin pisləşdiyini düşünürsə, alimentin azaldılması üçün də məhkəməyə müraciət edə bilər. Bu halda, ödənişin azaldılması üçün əsaslandırıcı səbəblər təqdim edilməlidir. Aliment ödənişləri və artırılması ilə bağlı müraciətlər, hüquqi qaydalara uyğun olaraq tənzimlənir və müvafiq məhkəmə qərarları ilə həll olunur. Quba 1 saylı Mediasiya Təşkilatı olaraq, aliment məsələləri ilə bağlı tərəflərə dəstək verərək, mübahisələrin sülh yolu ilə həllini təmin etməyə çalışırıq.

Hüquqşünas, mediator Hümmət Əliyev

Əlaqə: (077) 250-77-44